برخی افراد با دلایل مختلف نظیر: سلامتی، اهمیت به حیوانات، کاهش آسیب به منابع زیستی، اعتقادات مذهبی، استفاده از هورمون ها و آنتی بیوتیک ها در پرورش دام و طیور و یا ممنوعیت مصرف گوشت به دلایل مختلف مانند بیماری و … تصمیم به گیاه خوار شدن میگیرند.
باتوجه به موارد گفته شده چیزی که حائز اهمیت است این است که افرادی که رژیم گیاه خواری را انتخاب میکنند باید درباره فواید و معایب این رژیم اطلاعات لازم را داشته باشند و از جنبه های مثبت و منفی آن با خبر باشند.
در نگاهی کلی میتوان گفت،مواد غذایی مرتبط با این رژیم که بیشتر دارای فیبر، ویتامین c و پتاسیم هستند، کمتر منجر به اشباع چربی میشوند و کالری کمتری هم دارند بنابراین وزن را متعادل میکنند و از همین طریق منجر به کاهش خطر ابتلا به امراض قلبی و افزایش طول عمر میشوند. اما متخصصان معتقدند که یک رژیم کامل رژیمی است که ترکیبی از گیاهان و فراورده های حیوانی مانند گوشت،شیر، تخم مرغ، ماهی و …باشد.
انواع گیاه خواری:
تعریف معمول گیاه خواری این است که گوشت، مرغ و غذاهای دریایی به طور کلی از رژیم غذایی حذف شوند اما امروزه انواع متفاوتی از این نوع رژیم به وجود آمده است:
- وگان: در این نوع رژیم ممنوعیت کامل مصرف گوشت، مرغ، ماهی و محصولات به دست آمده از حیوانات نظیر تخم مرغ، محصولات لبنی، ژلاتین و… وجود دارد.
- لاکتو اوو: در این نوع، گیاه خواران مرغ، گوشت و یا ماهی مصرف نمیکنند اما تخم مرغ و فرآورده های لبنی را مصرف میکنند.
- لاکتو: گوشت، مرغ، ماهی و یا تخم مرغ را استفاده نمیکنند، اما محصولات لبنی را مصرف میکنند.
- اوو: فقط تخم مرغ را مصرف میکنند، اما گوشت، ماهی، مرغ و محصولات لبنی استفاده نمیکنند.
- رژیم گیاه خواری جزئی: فقط گوشت قرمز نمیخورند.
فواید گیاه خواری:
همانطور که بیان شد گیاه خواران کلسترول و چربی کمتری مصرف میکنند و در عوض ویتامینها، فیبر غذایی، پتاسیم، منیزیم، اسید فولیک، مواد گیاهی نظیر کاروتنوئید و … را بیشتر استفاده میکنند بنابراین این افراد کلسترول، فشار خون، شاخص توده بدنی و احتمال ابتلا به بیماری های مزمن کمتری را دارند.
از نمونه بیماری هایی که گیاه خواران کمتر به آن ابتلا پیدا میکنند بیماری های قلبی است. در یکی از مطالعات، گیاهخواران به طور متوسط 25 درصد کمتر از سایرین احتمال ابتلا به بیماری قلبی و مرگ ناشی از آن را داشتند.
موادی مانند سیب زمینی، برنج سفید و محصولاتی که از آرد سفید تهیه شده اند به طور کلی کربوهیدرات های تصفیه شده و نشاسته ها، قند خون را بالا میبرند و ممکن است باعث حمله قلبی، دیابت و بیماری های قلبی شوند. برای عملکرد بهتر قلب توصیه میشود غلات و حبوبات با فیبر بالا مصرف شود زیرا شاخص گلیسمی پایینی دارند و به حفظ قند خون کمک میکنند. همچنین فیبر محلول به کاهش کلسترول کمک میکند.از موارد مهم و محافظ قلب دیگر میتوان به آجیل، گردو، ماهی را نام برد.
آجیل ها شاخص گلیسمی پایینی دارند و سرشار از آنتی اکسیدان، پروتئین گیاهی، فیبر، مواد معدنی و اسید های چرب سالم هستند. گردو هم اسید های چرب امگا سه دارد که بسیار برای بدن مفیدند. اما ماهی بهترین منبع امگا سه میباشد و با وجود تحقیقات متعدد هنوز مشخص نیست که مواد گیاهی، جایگزین مناسبی برای ماهی هستند یا خیر؟
آمار نشان میدهد افراد گیاهخوار کمتر از دیگران به سرطان مبتلا میشوند. پژوهش ها نشان میدهند که خوردن مقادیر کافی از سبزیجات و میوه‌ها می‌تواند خطر ابتلا به برخی از سرطان ها را کاهش دهد. به طور مثال عدم مصرف گوشت قرمز خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را به شدت کاهش میدهد.
مطالعات نشان میدهند که با گیاه خواری خطر ابتلا به دیابت نوع 2 بسیار کم میشود و مخصوصا گوشت قرمز به ویژه فرآوری شده آن، رابطه مستقیمی با این نوع بیماری دارد.
جنبه های منفی و نقاط ضعف گیاه خواری:
با وجود مزایای زیاد گیاه خواری، مواد مغذی گیاهی بسیار متعدد و با توجه به مواد و عناصر معدنی موجود در گیاهان، هنوز هم این رژیم معایبی دارد که باید در نظر گرفته شوند.
- چربی های اشباع در مواد گیاهی پایین میباشند در حالی که چربی های اشباع برای سلامت بدن ضروری هستند و از اجزای تشکیل دهنده مغز هم هستند.
- انسان‌ها دارای ساختار گوارشی بسیار کوتاه تری نسبت به حیواناتی که از گیاه تغذیه میکنند، هستند وهمچنین فاقد اندام‌های تخصصی برای هضم سلولز که فیبر اصلی گیاهان است، هستند.
- گیاهان حاوی فیبر محلول و غیر محلول هستند، اما فیبر در واقع هضم نمی‌شود. مقادیر بیش از حد فیبر می‌تواند باعث دل پیچه، نفخ و…میشود. بدون مقادیر کافی آب برای کمک به حرکت حجم زیاد مواد دفعی از طریق سیستم گوارشی، انسداد روده می‌تواند منجر به جذب و تجمع مواد سمی شود.
- بسیاری از دانه‌ها و گندم به طور خاص دارای فیبر نامحلول هستند که می‌تواند به ناراحتی روده اضافه کند.
نتیجه گیری:
گوشت حاوی مواد مغذی بسیاری است که با مصرف گیاهان نمیتوان همه این مواد مغذی را جایگزین نمود. یک منبع پروتئینی با ارزش بیولوژیکی بالاست ومنبع خوبی برای دریافت ویتامین D میباشد. همچنین حاوی ویتامین B1، B2، B6 و مواد معدنی روی، سلنیوم و آهن است. ذخایر انرژی را در بافت عضله و مغز ایجاد میکند و بافت‌ها را از دژنراسیون محافظت میکند.
انسان موجودی همه چیز خوار است و همواره انسان ها هم از گیاهان و هم از گوشت تغذیه کرده اند، میتوان نتیجه گرفت برای سلامت و عملکرد بهینه بدن بهتر است هم از منابع حیوانی و هم منابع گیاهی استفاده کنیم.